ĐÔI NÉT VỀ XƠ GAN

Xơ gan mất bù là thuật ngữ dùng để mô tả sự phát triển của các biến chứng do xơ gan gây ra, tình trạng này đe dọa đến tính mạng.

Tổn thương gan do xơ gan thường không thể đảo ngược. Nhưng nếu xơ gan được chẩn đoán sớm và được điều trị nguyên nhân, tổn thương sẽ được hạn chế và đôi khi có thể đảo ngược.

TRIỆU CHỨNG

Xơ gan thường không có dấu hiệu hoặc triệu chứng cho đến khi tổn thương gan lan rộng. Các triệu chứng gồm:

• Mệt mỏi

• Dễ chảy máu, bầm tím

• Ngứa da

• Vàng da và mắt

• Báng bụng (tích tụ dịch ở bụng)

• Chán ăn

• Buồn nôn

• Phù chân

• Sụt cân

• Đờ đẫn, buồn ngủ và nói nhảm (bệnh não gan)

• Sao mạch (mạch máu hình mạng nhện trên da)

• Lòng bàn tay son (đỏ lòng bàn tay)

• Teo tinh hoàn ở nam giới

• Ngực to ra ở nam giới

NGUYÊN NHÂN

Có rất nhiều nguyên nhân (do bệnh lý, do lối sống, …) có thể gây tổn thương gan và dẫn đến xơ gan.

Nguyên nhân phổ biến nhất là:

• Nghiện rượu

• Nhiễm viêm gan siêu vi mạn tính (viêm gan B và C)

• Chất béo tích lũy trong gan (bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu)

Các nguyên nhân khác:

• Tích tụ sắt trong cơ thể (hemochromatosis)

• Bệnh xơ nang

• Tích tụ đồng trong cơ thể (bệnh Wilson)

• Hẹp đường mật

• Rối loạn chuyển hóa đường do di truyền (bệnh galactose máu, rối loạn dự trữ glycogen)

• Rối loạn tiêu hóa do di truyền (hội chứng Alagille)

• Viêm gan tự miễn

• Xơ gan mật nguyên phát

• Viêm xơ chai đường mật nguyên phát

• Nhiễm sán máng

• Do sử dụng thuốc, như methotrexate

BIẾN CHỨNG

Các biến chứng liên quan đến lưu lượng máu qua gan:

• Tăng áp lực tĩnh mạch cửa (tĩnh mạch dẫn máu từ các cơ quan trong ổ bụng về gan).

• Phù chân và báng bụng. Tăng áp lực tĩnh mạch cửa có thể làm cho dịch tích tụ ở chân (gây phù) và ở vùng bụng (gây báng bụng). Ngoài ra, phù chân và báng bụng có thể gây ra do giảm protein trong máu (do gan giảm sản xuất).

• Lách to. Tăng áp lực tĩnh mạch cửa sẽ làm máu bị ứ trệ ở lách gây lớn lách.

• Xuất huyết dạ dày, thực quản. Bình thường, máu từ các cơ quan ở bụng phải đi qua gan (thông qua tĩnh mạch cửa) trước khi về tim. Khi tình trạng tăng áp lực tĩnh mạch cửa xảy ra, dòng máu qua gan trở nên hạn chế, do đó máu ở tĩnh mạch cửa lúc này phải đi qua những mạch máu khác bên ngoài gan để trờ về tim (các vòng nối cửa - chủ), trong đó có các tĩnh mạch ở thực quản và dạ dày. Lúc này áp lực máu ở đây sẽ trở nên rât lớn, có thể gây vỡ tĩnh mạch ở dạ dày, thực quản gây xuất huyết ồ ạt đe dọa đến tính mạng. Ngoài ra giảm các yếu tố đông máu do xơ gan cũng góp phần làm cho tình trạng xuất huyết trầm trọng hơn.

Các biến chứng khác:

• Dễ bị nhiễm trùng. Xơ gan có thể gây suy giảm hệ miễn dịch khiến cho bệnh nhân rất dễ bị nhiễm trùng.

• Suy dinh dưỡng.

• Tích tụ độc tố trong não (bệnh não gan). Gan bị tổn thương do xơ gan không thể loại bỏ độc chất trong máu như gan bình thường. Những độc tố này sau đó có thể tích tụ trong não và gây các rối loạn tâm thần. Các triệu chứng bệnh não gan có thể chỉ là mệt mỏi và suy giảm nhận thức nhẹ cho đến lú lẫn hoặc hôn mê.

• Vàng da, niêm. Vàng da xảy ra khi gan không thể loại bỏ hết lượng bilirubin (sản phẩm từ quá trình ly giải hồng cầu) trong máu dẫn đến vàng da, vàng mắt và làm sậm màu nước tiểu.

• Các bệnh lý về xương. Các bệnh nhân xơ gan có nguy cơ gãy xương cao hơn.

• Tăng nguy cơ ung thư gan.

• Đợt cấp trên nền suy gan mạn (Acute-on-chronic liver failure). Đây là

bệnh cảnh lâm sàng nặng cấp tính của bệnh gan mạn, thường liên quan đế các yếu tô thúc đẩy và làm tăng tỷ lệ tử vong trong vòng 3 tháng do suy gan mạn" (theo Olson JC,Garcia-Tsao G, et al. Hepatology 2011).

PHÒNG NGỪA

• Hạn chế uống rượu, bia. Theo khuyến cáo, người trưởng thành có tầm vóc trung bình mỗi ngày không nên dùng quá 1 đơn vị chất cồn (tương đương 1 lon bia 330ml, 200ml rượu nhẹ hoặc 60ml rượu mạnh).

• Chế độ ăn lành mạnh. Chọn chế độ ăn có nhiều rau và trái cây. Nên sử dụng ngũ cốc nguyên hạt và các loại thịt trắng. Giảm lượng lượng chất béo và các món ăn chiên rán. Caffeine trong cà phê có thể bảo vệ chống lại xơ gan và ung thư gan.

• Duy trì cân nặng hợp lý.

Giảm nguy cơ viêm gan siêu vi. Dùng chung kim tiêm và quan hệ tình dục không an toàn có thể làm tăng nguy cơ lây nhiễm viêm gan B và C. Tiêm ngừa virus viêm gan B là biện pháp hữu hiệu để phòng ngừa viêm gan B.