ĐÁI THÁO ĐƯỜNG- KIỂM SOÁT NGUY CƠ VÀ BIẾN CHỨNG

I. Đái tháo đường là gì?

Đái tháo đường còn được biết đến với tên gọi phổ biến hơn là tiểu đường. Đây là khái niệm được sử dụng để nói về một nhóm bệnh về chuyển hóa, trong đó bệnh nhân có chỉ số đường huyết cao. Nguyên nhân có thể là vì cơ thể sản sinh không đủ insulin, hoặc cơ thể có những vấn đề, rối loạn trong khả năng đáp ứng với insulin, và thậm chí là cả 2. Bệnh nhân bị tiểu đường thường có triệu chứng đi tiểu nhiều, dễ khát và hay đói.

Tiểu đường là một căn bệnh khá phổ biến trong dân số, không chỉ là Việt Nam mà còn trên toàn thế giới ở thời điểm hiện tại. Tuy nhiên, phần lớn người dân , đặc biệt là người Việt Nam chúng ta còn chưa hiểu cũng như hiểu sai về nhiều đặc điểm của căn bệnh này. Nếu có cách điều trị thích hợp cũng như sự hợp tác từ phía người bệnh , bệnh nhân hoàn toàn có thể chung sống hòa bình với căn bệnh.

Tuy nhiên, một điều đáng buồn là không phải ai cũng hiểu được điều này , và không tuân thủ điều trị cũng như nắm những nội dung chìa khóa trong quá trình điều trị nên cho đến nay, tiểu đường vẫn đang là căn bệnh gây tử vong thứ 6 trên Việt Nam ( số liệu tính đến năm 2016). Và một điều đặc biệt chính là những điều bệnh nhân cần ghi nhớ và thực hiện lại không quá phức tạp , và khác với một số căn bệnh không thể chữa trị, tiểu đường có thể được kiểm soát và thậm chí người bệnh còn có thể sống lâu hơn cả tuổi thọ trung bình của dân số.

II. Tiểu đường gồm những loại (tuýp) nào?

Theo Hiệp Hội Tiểu Đường Hoa Kì (ADA-American Diabetes Association), tiểu đường được chia làm 3 loại : Tuýp 1, tuýp 2 , tiểu đường trong thai kì .

*Tiểu đường tuýp 1:

Khoảng 5-10% số ca bệnh tiểu đường nằm trong nhóm này. Bệnh nhân mắc tiểu đường tuýp 1 thường được chẩn đoán sớm từ lúc còn là trẻ em hoặc là thanh thiếu niên, cơ thể người bệnh hoàn toàn không sản sinh được insulin .Insulin là một loại hormone được tiết bởi tuyến tụy ,có chức năng hấp thụ đường glucose trong máu vào trong các tế bào để chuyển hóa thành năng lượng cho cơ thể hoạt động. Do đó, insulin còn có chức năng là điều hòa lượng đường trong máu-một vai trò vô cùng quan trọng, nên người bệnh tiểu đường tuýp 1 sẽ cần chích insulin trong suốt cuộc đời của họ. Tuy nhiên, với sự trợ giúp của việc bổ sung insulin kêt hợp với các phương pháp điều trị khác, ngay cả trẻ em mắc tiểu đường tuýp 1 cũng có thể tự điều chỉnh và cân bằng chế độ ăn uống, thể dục và nếu tuân thủ điều trị đúng, người bệnh hoàn toàn có thể sống lâu và đạt được chất lượng sống tốt như một người khỏe mạnh.

*Tiểu đường tuýp 2:

Hầu hết số ca bệnh tiểu đường rơi vào nhóm này. Bệnh nhân mắc tiểu đường tuýp 2 được thống kê đa số là người lớn, trung niên và người già. Các thống kê cho thấy rằng, càng lớn tuổi thì nguy cơ mắc bệnh càng cao, tuy rằng hầu như chưa có nghiên cứu chính quy nào chứng minh cụ thể và rõ ràng điều này. Cơ thể người bệnh tiểu đường tuýp 2 thường sản sinh không đủ insulin, hoặc có những rối loạn chuyển hóa dẫn đến tình trạng “kháng insulin”. Tình trạng này xảy ra khi cơ thể dù cho có sản sinh đầy đủ insulin thì các tế bào cũng không tiếp nhận hoặc tiếp nhận không đủ lượng insulin cần thiết thể hấp thụ đường huyết và chuyển hóa thành năng lượng cho cơ thể.Vào thời gian đầu, tuyến tụy sẽ sản sinh nhiều insulin hơn so với cần thiết để bù trừ việc kháng insulin, nhưng càng về sau , do đã hoạt động quá nhiều để sản sinh lượng insulin nhiều hơn bình thường nên tuyến tụy có thể sẽ không thể sản sinh cùng lượng insulin như thế nữa. Khi ấy, bệnh nhân có thể được điều trị bằng phương pháp bổ sung insulin như tuýp 1, hoặc uống các loại thuốc như tăng cường hấp thụ insulin,… Tiểu đường tuýp 2 được cho là một căn bệnh diễn tiến theo quá trình , do đó một người bình thường nhưng trong tương lai mắc bệnh, nếu thường xuyên theo dõi đường huyết thì có thể được chẩn đoán bệnh từ thời kì rất sớm, được xem là thời kì “ tiền tiểu đường”. Trong giai đoạn này, người bệnh càng tuẩn thủ chế độ ăn uống, thể dục và lối sống lành mạnh bao nhiêu thì khả năng mắc bệnh trong tương lai càng giảm bấy nhiêu.

Tuy nhiên , thậm chí là đã mắc bệnh ,việc tuân thủ điều trị cũng như kiểm soát tốt lượng đường huyết được xem là nguyên tắc chìa khóa, tránh dẫn đến các biến chứng nguy hiểm cũng như tử vong. Người mắc tiểu đường tuýp 2 hầu hết được điều trị bằng thuốc ( dạng viên ) và phải liên tục được theo dõi đường huyết. Các biến chứng nguy hiểm của tiểu đường hầu hết được gây ra bởi cùng 1 nguyên nhân là do kiểm soát lượng đường huyết không tốt. Vì vậy , dù là người tiền tiểu đường hay tiểu đường, nếu giữ cho bản thân một chế độ ăn uống đúng theo tư vấn của bác sĩ, cũng như luyện tập thể dục thể thao điều độ và đương nhiên là tuân thủ điều trị, theo dõi đường huyết tốt , thì căn bệnh sẽ trở nên nhẹ nhàng hơn và hoàn toàn không hề quá nguy hiểm như nhiều người vẫn lầm tưởng!

Hơn thế nữa, như đã đề cập bên trên, tiểu đường là một căn bệnh phát triển theo một quá trình , không phải tự nhiên mà có , cũng không phải đột nhiên mà trở nặng. Cũng vì thế mà lại có thêm một số người bệnh xem nhẹ việc điều trị, cũng như có tư tưởng “nốt hôm nay” hay “để mai” , để rồi vì một lí do tưởng chừng như ai cũng biết : kiểm soát đường huyết không tốt , mà bị nhiều biến chứng và trở nặng hoặc thậm chí là tử vong. Việc kiểm soát đường huyết không chỉ nằm ở chế độ ăn uống mà còn phụ thuộc nhiều vào việc uống/chích thuốc đúng liều, đúng thời gian và đo đường huyết đầy đủ , để biết rằng lượng đường trong máu có cao hay thấp bất thường hay không. Người bệnh thường có xu hướng xem nhẹ việc tuân thủ và cho rằng chỉ những bất tuân thủ nhỏ trong quá trình điều trị thì sẽ không ảnh hưởng nhiều đến căn bệnh. Quả thật, có thể 1 ngày, 2 ngày thì các biến chứng chưa xuất hiện, nhưng cứ để lâu dài, mà người bệnh thì luôn có tư tưởng xem nhẹ việc tuân thủ điều trị thì một khi những biến chứng đã xuất hiện rồi thì bệnh trở nặng rất nhanh, đến lúc đó bất kì can thiệp nào cũng trở nên khó khăn hơn, mà trong khi đó hầu hết những hậu quả này lại hoàn toàn có thể được phòng ngừa trước.

*Tiểu đường trong thai kỳ:

Tiểu đường trong thai kỳ thường xảy ra với phụ nữ mang thai vào xung quanh giai đoạn tuần thứ 24. Một số thai phụ sẽ có chỉ số đường huyết cao , và cơ thể họ không sản sinh đủ lượng insulin để vận chuyển lượng glucose vào trong tế bào để tạo ra năng lượng. Mắc phải tiểu đường trong thai kỳ không có nghĩa là thai phụ đã mắc tiểu đường trước đó hoặc vẫn sẽ tiếp tục mắc sau khi sinh. Phần lớn thai phụ mắc bệnh có thể kiểm soát căn bệnh trong quá trình mang thai nhờ vào chế độ ăn uống hợp lý và thể dục đều đặn, chỉ có trung bình 10-20% số thai phụ mắc bệnh mới cần phải điều trị bằng thuốc ( Số liệu của ADA).

III. Các triệu chứng thường gặp: (Theo Hiệp Hội Tiểu Đường Hoa Kỳ)

-Đi tiểu nhiều

-Hay khát nước

-Hay đói, dù đã ăn nhiều hơn bình thường

-Thị lực giảm

-Vết thương lâu lành

-Sụt cân (tiểu đường tuýp 1)

-Ngứa, đau hoặc tê bàn tay (tiểu đường tuýp 2)

IV. Các biến chứng xảy ra nếu kiểm soát đường huyết không tốt:

Các biến chứng của bệnh tiểu đường được gây ra bởi nhiều yếu tố, bao gồm sự rối loạn chuyển hóa chất đạm và chất béo, đường huyết cao dẫn đến sự hư hại về hệ thống mạch máu và thần kinh của người bệnh. Kiểm soát tốt đường huyết góp vai trò vô cùng to lớn trong việc phòng ngừa các biến chứng như:

-Cao huyết áp, thiếu máu cục bộ cơ tim, đột quỵ

-Dễ nhiễm trùng, khó lành vết thương

-Nhiễm toan ceton

-Bệnh thận

-Các bệnh về mắt: bệnh tăng nhãn áp, đục thủy tinh thể,bệnh lý võng mạc do tiểu đường,..

-Bệnh lý thần kinh

…

V. Làm thế nào để hạn chế tối đa nguy cơ biến chứng?

-Kiểm soát đường huyết ổn định : yếu tố quan trọng nhất

-Vận động thường xuyên, đều đặn

-Có chế độ dinh dưỡng hợp lý

-Tham gia đầy đủ các buổi khám bệnh theo lịch và kiểm tra sức khỏe

-Hạn chế hoặc ngưng hút thuốc, rượu bia

Nguồn tham khảo:

1. http://www.diabetes.org/?loc=logo

2. https://www.medicalnewstoday.com/info/diabetes

3. https://www.diabetes.co.uk/index.html

(Truy cập ngày 10/8/2018)

Phạm Hoàng Thiên Phương