HỘI CHỨNG HELLP - KHÔNG THỂ CHỦ QUAN

Thai kỳ luôn là vấn đề được quan tâm hàng đầu ở phụ nữ vì trong thời gian mang thai, thai phụ luôn đối mặt với nhiều nguy cơ ảnh hưởng tới sức khỏe của mẹ và bé, trong đó có hội chứng HELLP- một tình trạng nguy hiểm được cho là có liên quan mật thiết với tiền sản giật trong thai kỳ.

I. Tổng quát:

HELLP là một hội chứng bao gồm một chuỗi các triệu chứng có thể ảnh hưởng đến phụ nữ mang thai. HELLP được cho là một biến thể của tiền sản giật, nhưng chính nó có thể là một hội chứng thực thể.

Vẫn còn nhiều câu hỏi về tình trạng nghiêm trọng của hội chứng HELLP. Nguyên nhân dẫn đến hội chứng này vẫn chưa rõ ràng và nó thường bị chẩn đoán sai. Người ta tin rằng hội chứng HELLP ảnh hưởng đến khoảng 0,2 đến 0,6% các trường hợp mang thai.

II. Hội chứng HELLP là gì?

HELLP là từ viết tắt của:

• H- Hemolysis – tán huyết (phá vỡ các tế bào hồng cầu)

• EL- Elevated Liver enzyme - tăng men gan (chức năng gan)

• LP- Low Platelets Counts - giảm số lượng tiểu cầu (tiểu cầu giúp đông máu)

HELLP là một hội chứng nguy hiểm thường xảy ra vào tam cá nguyệt thứ ba

của thai kỳ

Người ta thường cho rằng hội chứng HELLP luôn liên quan đến tiền sản giật, nhưng đôi khi HELLP xảy ra trên các sản phụ không được chẩn đoán tiền sản giật trước đó. Khoảng 4-12% phụ nữ bị chẩn đoán tiền sản giật sẽ phát triển hội chứng HELLP. Thật không may vì các triệu chứng của hội chứng HELLP có thể là dấu hiệu đầu tiên của tiền sản giật, đây là điều thường có thể dẫn đến chẩn đoán sai. Các triệu chứng của HELLP có thể gây ra chẩn đoán sai các tình trạng khác như viêm gan, bệnh túi mật hoặc xuất huyết giảm tiểu cầu vô căn (ITP), là một rối loạn chảy máu.

III. Nguyên nhân:

Các bác sĩ vẫn chưa rõ nguyên nhân chính xác gây ra hội chứng HELLP. Mặc dù hội chứng này phổ biến hơn ở những phụ nữ bị tiền sản giật hoặc tăng huyết áp do mang thai, nhưng vẫn có một số phụ nữ mắc bệnh mà không hề có dấu hiệu tiền sản giật trước đó.

Sau đây là các yếu tố được cho là làm tăng nguy cơ mắc hội chứng HELLP ở phụ nữ:

• Mang thai trước đó với Hội chứng HELLP (19-27% cơ hội tái phát trong mỗi lần mang thai)

• Tiền sản giật hoặc tăng huyết áp do mang thai

• Phụ nữ trên 25 tuổi

• Da trắng

• Sinh nhiều lần (sinh hai lần trở lên)

IV. Triệu chứng:

Các triệu chứng phổ biến nhất của hội chứng HELLP bao gồm:

• Nhức đầu

• Buồn nôn và ói mửa trở nên tồi tệ hơn (Điều này giống như một trường hợp cúm nặng).

• Đau hoặc ấn đau vùng bụng trên bên phải

• Mệt mỏi hoặc khó chịu

Một phụ nữ bị HELLP có thể gặp các triệu chứng khác, thường có thể được quy cho những nguyên nhân như lo lắng bình thường trong thai kỳ hoặc các vấn đề sức khỏe khác khi mang thai. Những triệu chứng này bao gồm:

• Rối loạn thị giác

• Tăng huyết áp

• Protein trong nước tiểu

• Phù

• Nhức đầu dữ dội

• Chảy máu

V. Chẩn đoán:

Do các triệu chứng của HELP có thể tương tự nhiều tình trạng hoặc biến chứng khác, nên các bác sĩ sẽ tiến hành một loạt các xét nghiệm máu, bao gồm chức năng gan, trên bất kỳ phụ nữ nào gặp phải các triệu chứng trong tam cá nguyệt thứ ba (ba tháng cuối) của thai kỳ. Hội chứng HELLP có thể xảy ra trước tam cá nguyệt thứ ba nhưng rất hiếm. Nó cũng có thể xảy ra trong vòng 48 giờ khi sinh, mặc dù các triệu chứng có thể mất đến 7 ngày để thấy rõ.

Thai phụ cần đi kiểm tra định kỳ để phát hiện sớm các vấn đề sức khỏe

của mẹ và bé

Đo huyết áp và xét nghiệm nước tiểu để kiểm tra protein niệu thường được thực hiện và theo dõi khi chẩn đoán hội chứng HELLP. Tuy nhiên các xét nghiệm và kết quả sau đây mới là những gì giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác hội chứng HELLP:

1/ Tán huyết- Hồng cầu:

• Phết tế bào ngoại biên bất thường

• Lacatate dehydrogenase (LDH) > 600 U / L

• Bilirubin > 1,2 mg / dl

2/ Tăng men gan:

• AST hoặc ALT huyêt tương > 70 U / L

• Lacatate dehydrogenase > 600 U / L

3/ Giảm số lượng tiểu cầu:

• Số lượng tiểu cầu < 150.000/µL

VI. Điều trị:

Việc điều trị Hội chứng HELLP chủ yếu dựa vào thai kỳ của thai phụ, nhưng sinh con là cách tốt nhất để ngăn chặn tình trạng này gây ra bất kỳ biến chứng nghiêm trọng nào cho mẹ và bé. Hầu hết các triệu chứng và tác dụng phụ của HELLP sẽ giảm dần trong vòng 2-3 ngày sau khi sinh.

Nếu thai dưới 34 tuần tuổi thai, các bác sĩ thường cố gắng đánh giá chức năng phổi của em bé để xem việc sinh nở sẽ được xử lý tốt như thế nào

Điều trị có thể được sử dụng để kiểm soát HELLP cho đến khi em bé được sinh ra bao gồm:

• Nghỉ ngơi tại giường và nhập viện vào một cơ sở y tế để được theo dõi chặt chẽ

• Corticosteroid (giúp phổi trẻ sơ sinh phát triển nhanh hơn)

• Magie Sulfate (để giúp ngăn ngừa co giật)

• Truyền máu nếu số lượng tiểu cầu quá thấp

• Thuốc huyết áp

• Theo dõi và kiểm tra thai nhi bao gồm các xét nghiệm sinh lý, siêu âm, xét nghiệm không stress và đánh giá chuyển động của thai nhi

Nếu thai quá 34 tuần thai hoặc các triệu chứng của HELLP bắt đầu xấu đi, sản phụ sẽ được đề nghị sinh con.

Trước đây, sinh mổ là cách phổ biến nhất để sinh em bé có mẹ đang đối phó với hội chứng HELLP. Nhưng hiện tại, khuyến cáo rằng những phụ nữ có thai ít nhất 34 tuần và có cổ tử cung thuận lợi thì nên sinh thường (trial of labor - TOL). Hội chứng HELLP không phải là chỉ định sinh mổ tuyệt đối và trong một số tình huống, phẫu thuật có thể gây ra nhiều biến chứng do khả năng gây ra các vấn đề đông máu liên quan đến giảm số lượng tiểu cầu.

VII. Biến chứng:

Nếu hội chứng HELLP không được chẩn đoán hoặc không được điều trị, nó có thể dẫn đến các biến chứng đe dọa tính mạng cho cả mẹ và bé.

Các biến chứng và rủi ro nghiêm trọng nhất của hội chứng HELLP bao gồm:

• Nhau bong non

• Phù phổi (tích tụ chất lỏng trong phổi)

• Đông máu nội mạch lan tỏa (DIC - rối loạn đông máu dẫn đến xuất huyết)

• Hội chứng suy hô hấp ở người lớn

• Vỡ khối máu tụ trong gan

• Suy thận cấp

• Hạn chế tăng trưởng trong tử cung (IUGR)

• Hội chứng suy hô hấp ở trẻ sơ sinh

• Truyền máu

Tỷ lệ tử vong mẹ là khoảng 1,1% với hội chứng HELLP. Tỷ lệ mắc bệnh và tử vong ở trẻ sơ sinh là từ 10-60% tùy thuộc vào nhiều yếu tố như mang thai, mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng và sự điều trị kịp thời.

VIII. Phòng ngừa:

Vì không có nguyên nhân gây ra hội chứng HELLP, nên cũng không có cách nào xác định để ngăn chặn nó. Xác định và điều trị sớm là cách tốt nhất để giữ cho hội chứng HELLP không trở nên nghiêm trọng. Vì hội chứng HELLP được cho là có liên quan đến tiền sản giật, nên hãy thận trọng về chế độ ăn uống, tập thể dục và giữ huyết áp ổn định có thể là cách hữu ích duy nhất.

Tóm lại, HELLP là một hội chứng nguy hiểm xảy ra trong quá trình mang thai, có thể ảnh hưởng sức khỏe và tính mạng của mẹ và bé. Do đó thai phụ cần kiểm tra và theo dõi định kỳ phát hiện sớm và điều trị kịp thời các vấn đề sức khỏe nói chung và hội chứng HELLP nói riêng.

Tham khảo:

https://americanpregnancy.org/pregnancy-complications/hellp-syndrome/

SV Y Khoa Nguyễn Kim Hằng - Khoa Y ĐHQG TP.HCM