ĐỘT QUỴ

Đột quỵ là tình trạng bệnh lý ảnh hưởng nghiêm trọng đến các mạch máu cung cấp cho não. Tại Hoa Kì, đột quỵ được xếp ở vị trí thứ 5 những nguyên nhân đưa đến tử vong và gây tai biến nặng nề cho bệnh nhân. KHÁI QUÁT Một cơn đột quỵ xảy ra khi một mạch máu vận chuyển oxy và chất dinh dưỡng cung cấp cho não bị tắc hay bị vỡ. Điều này dẫn đến một phần của não không được cung cấp lượng máu (và oxy) nó cần, khiến cho các tế bào não chết đi.

Hình 1. Mạch máu não bị tắc dẫn đến đột quỵ

Giống như những cơ quan khác, não cũng cần oxy và chất dinh dưỡng được máu cung cấp để thực hiện hoàn chỉnh chức năng. Theo đó, có hai nguyên nhân chính dẫn đến đột quỵ

• Thiếu máu cục bộ - trong đó có 85% trường hợp được ghi nhận do mạch máu não bị tắc;

• Xuất huyết – trong đó thường do một mạch máu cung cấp cho não bị vỡ;

Đôi khi bệnh nhân gặp một tình trạng đột quỵ gọi là thiếu máu cục bộ tạm thời (TIA) khi mạch máu não tạm thời bị gián đoạn. Tình trạng này có thể kéo dài trong vài phút hay thậm chí đến 24 giờ.

YẾU TỐ NGUY CƠ

Có rất nhiều yếu tố nguy cơ dẫn đến đột quỵ, nhưng ở đây chúng ta sẽ tìm hiểu về một số yếu tố thường gặp

1, Tăng cholesterol

Cholesterol là chất béo cần thiết cho cơ thể, hầu hết được tổng hợp ở gan. Tiêu thụ nhiều chất béo bão hoà (như mỡ động vật, bơ,…) làm tăng lượng cholesterol trong cơ thể, thế nên hãy sử dụng một ít chất béo không bão hoà như dầu olive.

Tăng cholesterol máu sẽ dẫn đến sự lắng đọng trong động mạch, gây hẹp và xơ cứng các động máu, hay chính là tình trạng xơ vữa động mạch. Điều này dẫn đến nguy cơ tắc mạch, đặc biệt nghiêm trọng ở các mạch máu não dẫn đến đột quỵ.

2, Tăng huyết áp

Huyết áp cao gây một áp lực lớn làm tổn thương động mạch khắp cơ thể, khiến chúng có nguy cơ dễ vỡ hay dễ tắc hơn. Chính vì điều này, việc theo dõi và kiểm soát huyết áp giúp giảm thiểu nguy cơ đột quỵ hơn.

Hình 2. Tăng huyết áp ảnh hưởng khắp cơ thể và gây nhiều biến chứng nguy hiểm

3, Tiểu đường

Mối quan hệ giữa tiểu đường và đột quỵ đã được làm sáng tỏ trong thời gian gần đây. Ở bệnh nhân tiểu đường, các nhà nghiên cứu ghi nhận có sự ức chế các chất gây dãn mạch (chẳng hạn nitric oxide) dẫn đến rối loạn chức năng nội mô, làm động mạch trở nên cứng hơn và giảm độ đàn hồi và nghiêm trọng hơn đưa đến xơ vữa động mạch.

4, Loạn nhịp tim (rung nhĩ)

Loạn nhịp tim là tình trạng bất thường hệ thống dẫn điện của tim. Một trái tim khoẻ mạnh đập từ 60 – 100 nhịp/phút, nhưng ở tình trạng loạn nhịp tim, chúng ta sẽ không thể dự đoán được số nhịp, và có thể sẽ lên đến mức rất cao (chẳng hạn 400 nhịp/phút). Đây cũng là tình trạng gây nguy cơ cao đột quỵ.

BIẾN CHỨNG

Một số biến chứng bệnh nhân đột quỵ có khả năng mắc phải làm suy giảm chức năng hoạt động của cơ thể

1, Trầm cảm và thay đổi các cảm xúc khác

Bệnh nhân có thể bị giảm trí nhớ, khó ngủ, gây cảm giác buồn bã, tự cho bản thân vô giá trị.

2, Suy giảm chức năng vận ngữ

Các tổn thương ở những phần của não chịu trách nhiệm về sử dụng ngôn ngữ gây ra sự suy giảm chức năng vận ngữ như khả năng đọc, viết.

3, Co cơ không kiểm soát

Bệnh nhân đột quỵ có thể gặp tình trạng căng cơ và đau ở tay, chân và lúc này có thể sử dụng các biện pháp vật lí trị liệu để giảm thiểu tình trạng đau nhức.

4, Đau đầu mạn tính

Biến chứng này khá phổ biến ở những người đột quỵ do xuất huyết vì máu có thể gây kích thích não của bạn. Tuy nhiên, bạn tuyệt đối không được tuỳ ý sử dụng các thuốc không kê đơn mà không có sự cho phép của bác sĩ.

Ngoài ra, bệnh nhân đột quỵ còn có thể gặp các biến chứng khác như khó nuốt, lở loét,…

ĐIỀU TRỊ

Việc điều trị tuỳ thuộc vào bệnh nhân mắc loại đột quỵ nào, phần não nào bị ảnh hưởng và nguyên nhân gây ra đột quỵ.

Đột quỵ thường được điều trị bằng thuốc, gồm thuốc ngăn ngừa và làm tan cục máu đông, giảm huyết áp và giảm cholesterol.

Ngoài ra phương pháp phẫu thuật có thể cần cho ở những bệnh nhân đột quỵ do xuất huyết nhằm điều trị sưng não.

NGĂN NGỪA

Bạn có thể hạn chế nguy cơ mắc đột quỵ nhờ thay đổi lối sống của bản thân

• Chế độ ăn lành mạnh

• Thường xuyên tập thể dục

• Không hút thuốc

• Hạn chế sử dụng đồ uống có cồn

Đột quỵ là một tình trạng bệnh lý phổ biến và rất nguy hiểm, đòi hỏi phải có các biện pháp sơ cấp cứu, điều trị kịp thời. Bài viết khái quát các vấn đề cơ bản về đột quỵ nhằm mang đến cho đọc giả các thông tin quan trọng và thiết yếu về bệnh lý này.

SV Y khoa Nguyễn Đình Lộc

ĐH Y Dược TPHCM

NGUỒN THAM KHẢO

1. https://www.stroke.org/en/about-stroke

2. https://www.nhs.uk/conditions/stroke/

3. https://www.stroke.org.uk/what-is-stroke/are-you-at-risk-of-stroke/high-cholesterol

4. https://www.heart.org/en/health-topics/high-blood-pressure/health-threats-from-high-blood-pressure/how-high-blood-pressure-can-lead-to-stroke

5. Rong Chen, MD, MS, Bruce Ovbiagele, MD, and Wuwei Feng, MD, MS. Diabetes and stroke: Epidemiology, Pathophysiology, Pharmaceuticals and Outcomes. Am J Med Sci. 2016 Apr; 351(4): 380–386.

6. Stroke Foundation. Irregular heartbeat and stroke.

7. https://health.clevelandclinic.org/after-your-stroke-how-to-handle-5-common-complications/

#độtquỵ #tipsuckhoe